فن بیان یکی از مهارت‌هایی است که هر انسانی به یادگیری آن احتیاج دارد. از آنجایی که این مهارت در مدرسه و دانشگاه و… به ما آموزش داده نشده است، خلاصه‌ای از راهکار‌های تقویت فن بیان را در این مقاله توضیح داده‌ایم تا برای رسیدن به موفقیت‌های بیشتر آن را یاد بگیرید.

بن جانسون نویسنده‌ی معروف انگلیسی معتقد است که سخنرانی و فن بیان به هیچ عنوان یک مفهوم نیستند، در حقیقت صحبت کردن با خوب صحبت کردن کاملا متفاوت می باشد. همه‌ی ما در کودکی و در سنین پایین صحبت کردن را فرا می‌گیریم؛ با این وجود یادگیری مهارت فن بیان ممکن است سال‌ها از هر انسانی وقت بگیرد.

اگر با خواندن عبارت بالا نگران شدید، باید به شما این نوید را بدهیم که شما همواره ظرفیت و استعداد بهبود مهارت‌های ارتباطی و فن بیان خود را دارید؛ چرا که این مهارت اکتسابی می باشد و با تمرین بسیار زیاد به دست می آید.

زبان و ارتباط دو مقوله‌ی مهمی می باشند که همواره جای رشد و بهبود دارند؛ از این رو فارغ از اینکه ما چقدر در این دو حوزه مهارت داریم، باید سعی کنیم تا هرگز تلاش برای یادگیری بیشتر و تمرین آن‌ها را به هیچ وجه متوقف نکنیم. در ادامه‌ی این مقاله همراه ما باشید تا راهکارهای تقویت فن بیان را در کنار یکدیگر یاد بگیریم.

داشتن مهارت فن بیان چه اهمیتی دارد؟

در هنگام صحبت کردن، صدا و آهنگ (tone) صدای ما به اندازه‌ی کلماتی که استفاده می‌کنیم، اهمیت دارد. سبک ارتباطی ما در بسیاری از اوقات حتی بدون اینکه ما متوجه باشیم، حقایق بسیاری را درباره‌ی شخصیت ما برای مخاطبان آشکار می‌کند.

هر شخصی که به صدا و تن صدای ما دقت کند، متوجه احساسات درونی ما در همان لحظه خواهد شد. سطح اعتماد به نفس، میزان تسلط ما به زبانی که صحبت می‌کنیم و محل تولد ما بر اساس لهجه‌‌ای که داریم، تنها بخشی از اطلاعاتی است که مخاطب با گوش فرا دادن به ما درباره‌ی مان کسب می‌کند. تمام این نکات باعث می‌شود تا به اهمیت فن بیان هر چه بیشتر پی ببریم و بخواهیم روی این مهارت به بهترین نحو کار کنیم.

فن بیان؛ نقطه قوت سخنرانان برتر دنیا

ما هیچگاه نمی‌توانیم قدرت فن بیان را دست کم بگیریم. سخنرانی‌های معروفی مثل “سخنرانی گیتسبورگ” توسط آبراهام لینکلن، اولین سخنرانی وینستون چرچیل به عنوان نخست وزیر بریتانیا و سخنرانی معروف “من رویایی دارم” توسط مارتین لوتر کینگ جزو سخنرانی‌هایی هستند که توانستند دنیا را تغییر بدهند.

این تغییر و شهرت تا حد زیادی به خاطر فن بیان قوی این سخنرانان بوده است؛ چرا که اگر این سخنرانان به محتوای متن سخنرانی خود تسلطی نداشتند و نمی‌دانستند چگونه صحبت کنند و چه احساساتی را بروز دهند، دیگر آوازه‌ی این سخنرانی‌ها به گوش هیچ‌کس نمی‌رسید. در واقع این افراد با توانایی ارتباط برقرار کردن با شفافیت، شجاعت، باور و تعهد باعث ایجاد انقلاب و جنبش‌های بزرگی در سراسر جهان شدند.

بنابراین علاوه بر پیام و خود کلمات، احساسات مؤثر بر صدای ما، لحن، بالا و پایین بودن صدا و اعتماد به نفسی که در پیام ما وجود دارد، می‌تواند تا حد زیادی بر تأثیرگذاری، انگیزه‌بخشی و حتی درست فهمیده شدن سخنرانی ما تاثیر گذار باشد و ما باید همه‌ی این موارد را برای تقویت فن بیان خودمان در نظر بگیریم.

مهارت های لازم برای تقویت فن بیان

همه‌ی ما در طول زندگی خود با موقعیت‌هایی مواجه می‌شویم که باید در آن برای جمعی از مخاطبین سخنرانی و صحبت کنیم و به مهارت های ارتباطی نیاز پیدا می کنیم. این سخنرانی می‌تواند در یک مراسم مهم مثل ازدواج، در محل کار، کلاس درس یا دانشگاه و یا هرجای دیگری اتفاق بیفتد.

مسلما همه می‌خواهند این کار را به بهترین نحو ممکن و بدون اشتباه انجام دهند. در همین راستا ما چند نمونه از مهم‌ترین تکنیک‌های تقویت فن بیان که همه‌ی ما به یادگیری آن ها نیاز داریم را برای شما برشمرده و در این مقاله توضیح داده‌ایم.

1. مهارت شنیدن خود را تقویت کنید…

جمله‌ی معروفی هست که می‌گوید خداوند به ما دو گوش و یک دهان عطا کرده تا دو تا بشنویم و یکی بگوییم و بر شنیدن بیش از گفتن مشتاق باشیم. این موضوع اهمیت شنیدن را بر ما آشکار  و روشن می‌کند. در حقیقت تا زمانی که ما مهارت شنیدن خود را تقویت نکنیم، قادر به بهبود فن بیان و قدرت صحبت کردن خود نیز نیستیم. بنابراین اولین گام برای تغییر وضعیت فن بیان‌مان این است که یاد بگیریم بهتر به سخنان دیگران گوش دهیم.

یک ارتباط خوب شامل شنیدن با ذهن باز و داشتن ذهنیتی شفاف درباره‌ی پیامی است که به ما از طریق دیگران منتقل می‌شود. ما در حین انتقال این پیام باید کاملا آماده باشیم تا آن را بپذیریم یا حتی رد کنیم و توانایی بحث و مذاکره درباره‌ی آن را داشته باشیم.

2. سرعت صحبت کردن خود را مدیریت کنید…

آیا تابحال از پنجره به قطاری که با سرعت از جلوی شما در حال عبور است، نگاه کرده‌اید؟ در این حال شما این قطار را به صورت محو و تار می‌بینید. سخنرانی با سرعت بالا نیز چنین اثری دارد و معمولا به درستی شنیده نمی‌شود؛ برای همین سعی کنید سرعت صحبت کردن خود را کم کنید تا پیام شما برای مخاطبانتان قابل فهم و واضح باشد.

صحبت کردن سریع همچنین کمبود اعتماد به نفس و عدم تسلط به موقعیت و کلام را نشان داده و گاهی نشانه‌ی استرس بیش از حد سخنران است.  و از طرفی نباید آنقدر آرام و کند صحبت کنید که مخاطبان شما پس از مدتی خسته شده و ترجیح بدهند به جای گوش دادن به شما با گوشی موبایلشان بازی کنند!

برای تقویت فن بیان خود تلاش کنید پیش از اجرا جلوی جمع، به صورت تمرینی و  با سرعتی متعادل صحبت کنید و صدای خود را ضبط کرده و بعد با پخش کردن، ریتم و میزان سرعت خود را بررسی کنید.

3. به تن صدای خود توجه کنید…

شاید شما هم تجربه‌‌ی هم‌صحبتی یا مواجهه با افرادی که تن و ارتفاع (زیر و بمی) صدای آن‌ها باعث آزار شما شده است را داشته‌باشید. بیشتر ما برای تقویت فن بیان بر روی انتخاب صحیح موضوع و کلمات خود دقت می‌کنیم؛ در حالی که صدای ما نیز نقش بسیار مهمی در انتقال پیام ما به مخاطبان ایفا می‌کند. صدای ما همچنین بر روی پاسخ شنوندگان ما هم تأثیر بالایی دارد.

صدای ما در حین صحبت کردن باید بقدری واضح، گرم و دقیق باشد که ما را در نظر مخاطبان، باهوش و با‌‌ اعتماد به نفس نشان دهد. سعی کنید در هنگام صحبت کردن صدای شما خشن و خشک نباشد و باعث آزار مخاطبان شما نشود. همچنین از صحبت کردن خیلی آرام و با تردید به شدت پرهیز کنید؛ چرا که ممکن است باعث گیج شدن و نفهمیدن پیام شما از سوی شنوندگان شما شود.

4. نفس بکشید…

از آنجایی که نفس کشیدن برای ما به یک کار خودکار و عادی تبدیل شده است، ما هیچگاه به آن توجهی نداریم. اگر ما به نفس کشیدن خود توجه کرده و روند دم و بازدم را به صورت صحیح دنبال کنیم، قادر خواهیم بود تا استرسی که درون ما ایجاد شده را به بیرون از بدن خود بفرستیم و کیفیت صدای خود را بهبود بخشیم. این کار قدرت صدای ما را افزایش داده و تأثیر کلمات ما را بیشتر می‌‌کند.

نفس کشیدن درست این اطمینان را به ما می‌دهد که اکسیژن کافی در بدن ما وجود دارد و به این واسطه ذهن ما در حال آماده باش است. تنفس سطحی و خودکار نه تنها هوشیاری ما را کاهش می‌دهد، بلکه باعث ایجاد ضعف و نگرانی در صدای ما شده و فن بیان ما را از بین می‌برد.

5. از زبان بدن خود در تقویت فن بیان هم استفاده کنید…

ما برای تقویت فن بیان خود می‌توانیم از تمام حس‌های بدن خود استفاده کنیم تا ارتباط مؤثر‌تری را نیز شکل بدهیم. وضعیت بدن ما، ارتباط چشمی، ژست و حالات صورت ما می‌تواند تفاوت زیادی برای انتقال و فهم پیام در مخاطب ما ایجاد کند. علاوه بر این‌ها هیچوقت تأثیر افکاری که در حین سخنرانی به ذهن شما خطور می‌کند را اصلا دست کم نگیرید؛ چرا که چه بخواهیم و چه نخواهیم افکار ما در صحبت‌های ما انعکاس پیدا می‌کنند.

شاید شما هم این تجربه را داشته‌اید که به خاطر بروز احساسات آشفته نتوانسته باشید سخنرانی خودتان را ادامه دهید و کلمات بیشتری را هم بیان کنید. به یاد داشته باشید شما باید به صورت دائم از احساسات خود آگاه باشید و احساسات منفی مانند خشم، حسادت و یا ناراحتی را به رسمیت بشناسید و از آن‌ها در راستای افزایش تأثیرگذاری کلمات خود استفاده کنید.

6. حرفه ای ارتباط برقرار کنید…

گاهی پیش می‌آید که در حین صحبت مجبور باشیم  به هر دلیلی تن صدا و کلمات مدنظرمان را تغییر دهیم. این حالت حتی برای مواقعی که در حال ارتباط با دوستان، کودکان و اعضای بزرگ‌تر خانواده مان هستیم نیز اتفاق می‎‌افتد. ما گاهی این فرصت را داریم که برای تقویت فن بیان خود، خلاق و غیر رسمی باشیم؛ ولی در شرایط رسمی باید بیشتر حواسمان را جمع کنیم.

زمانی که یک گفتگوی تخصصی در پیش داریم، بهتر است اول از همه روی موضوع گفتگو تمرکز کنیم و از صحت اطلاعاتی که می‌خواهیم با دیگران به اشتراک بگذاریم، مطمئن شویم. بنابراین همیشه سعی کنید که به فکر افزایش تمرکز خود باشید.

7. مخاطب خود را گیج نکنید…

سعی کنید تا جای ممکن از عبارات نامشخص مثل “سعی خواهم کرد”، “فکر می‌کنم بتوانم…” و “احتمالا ساعت فلان” استفاده نکنید. اگرچه ما از انجام کاری را که قصد انجام آن را داریم، اطمینان داریم ولی نباید به این واسطه به خود اجازه دهیم برای شنونده‌ی خود ابهام یا شک و تردیدی ایجاد کنیم و باعث گیج شدنش شویم.

بنابراین باید  از عبارات قدرتمند و قاطع استفاده کنیم تا مقصود و منظور ما برای شنونده نیز واضح و شفاف باشد. این نوع عبارات اعتبار بیشتری به شخصیت ما نیز می‌بخشند.

ما باید همواره سطح دانش و زبان شنونده‌ی خود را در نظر داشته باشیم. بهتر است از کلمات پیچیده و سخت و عبارات و اصطلاحاتی که به ندرت استفاده می‌شوند و مخاطب ما معنی آن‌ها را متوجه نمی‌شود، استفاده نکنیم. ما فقط با صداقت و اعتماد می‌توانیم نظر شنوندگان را به خودمان جلب کنیم، نه با به رخ کشیدن دانش و کلمات عجیبی که می‌دانیم!

تقویت فن بیان یک روزه ممکن نیست!

اگرچه راهکار‌های بالا برای تقویت فن بیان به شما کمک می کنند؛ ولی فن بیان چیزی نیست که یک شبه آن را یاد بگیرید و استاد آن بشوید. در واقع انتهایی برای یادگیری این مهارت وجود ندارد و شما هرچه بیشتر تمرین کنید، در آن بهتر و بهتر خواهید شد.

بسیاری از افراد سخت تلاش می‌کنند تا کنترل ارتباطات و فن بیان خود را در دست بگیرند و اینگونه از خطا‌ها و اشتباهات خود غافل می‌شوند. بهتر است به جای اینکه حواسمان به اشتباه نکردن باشد، ارتباطات خود و فن بیان خود را آگاهانه زیر نظر بگیریم و خطاهای خود را بپذیریم و درصدد اصلاح آن‌ها باشیم.